Hồng y nổi tiếng có dễ trúng cử giáo hoàng?

HOÀNG MẠNH HÀ

Ngày 7 tháng 5 năm 2025, Mật nghị Hồng y bầu giáo hoàng sẽ chính thức bắt đầu tại Nhà nguyện Sistine, Vatican, nhằm bầu chọn người kế nhiệm Đức Giáo hoàng Phanxicô. Đây là một trong những sự kiện quan trọng nhất của Giáo hội Công giáo, thu hút sự chú ý toàn cầu không chỉ bởi tính chất thiêng liêng mà còn bởi những yếu tố chính trị, địa lý và nhân sự phức tạp đằng sau quá trình bầu chọn.

Nổi tiếng có thể là “con dao hai lưỡi”

Trong số 135 hồng y dưới 80 tuổi đủ điều kiện bỏ phiếu, nhiều người là những nhân vật nổi tiếng trong Giáo hội, trong khi một số khác ít được biết đến. Thực tế, sự nổi tiếng có thể đem lại một số lợi thế nhất định: Các hồng y quen thuộc với nhiều người hơn sẽ dễ dàng được nhắc tên trong các cuộc thảo luận tiền mật nghị và nhận được sự tín nhiệm tự nhiên hơn trong những vòng bỏ phiếu đầu tiên. Đặc biệt, các hồng y đang phục vụ ở Vatican thường được các đồng sự biết rõ về khả năng lãnh đạo, tầm nhìn quản trị, cũng như phẩm chất cá nhân. Đây là những yếu tố quan trọng khi lựa chọn người kế vị ngai toà Thánh Phê-rô.

Tuy nhiên, sự nổi tiếng cũng có thể là “con dao hai lưỡi”. Một hồng y quá nổi tiếng hoặc được xem là nhân vật chính trị có thể gặp phải sự dè chừng từ các nhóm hồng y khác, đặc biệt nếu có quan điểm đối lập về hướng đi của Giáo hội. Các hồng y cử tri thường tìm kiếm một ứng viên có thể thống nhất Giáo hội toàn cầu, chứ không phải một nhân vật gây chia rẽ. Vì thế, trong nhiều trường hợp, một hồng y ít nổi bật về mặt truyền thông nhưng được đánh giá cao về lòng đạo đức và sự khéo léo ngoại giao lại có khả năng bất ngờ được lựa chọn trong các vòng sau. Như đã từng diễn ra trong các mật nghị trước đây, nhiều lần người được chọn không phải là gương mặt nổi bật nhất trước mật nghị, mà là người hội tụ đủ phẩm chất cần thiết vào đúng thời điểm.

Trường hợp Đức Giáo hoàng Phanxicô: Ứng viên bị truyền thông bỏ rơi

Trước mật nghị năm 2013, Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio, Tổng Giám mục Buenos Aires (Argentina) không phải là ứng viên hàng đầu được giới truyền thông nhắc tới. Ngài đã từng được cân nhắc trong mật nghị 2005 (khi Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI được bầu), nhưng từ đó trở đi, tên tuổi của ngài ít được chú ý ở cấp độ quốc tế. Tuy nhiên, trong các cuộc họp tiền mật nghị 2013, Đức Hồng y Bergoglio đã có một bài phát biểu ngắn gọn nhưng gây tiếng vang mạnh mẽ. Ngài nhấn mạnh rằng Giáo hội cần phải “ra khỏi chính mình để đến với những người ở vùng ngoại biên” thay vì “khép kín trong chính mình”. Ý tưởng về một Giáo hội hướng ngoại, phục vụ người nghèo và bị gạt ra bên lề xã hội đã tạo ấn tượng sâu sắc đối với nhiều hồng y, nhất là trong bối cảnh Giáo hội lúc đó đang đối mặt với khủng hoảng niềm tin và bê bối nội bộ. Khi mật nghị chính thức bắt đầu, những ý tưởng của Đức Hồng y Bergoglio tiếp tục được các hồng y nhắc đến trong các cuộc trao đổi riêng. Kết quả là sau chỉ 5 vòng bỏ phiếu – một tốc độ khá nhanh – ngài được bầu làm Giáo hoàng, lấy danh hiệu Phanxicô, vị Giáo hoàng đầu tiên đến từ châu Mỹ Latinh và cũng là người Dòng Tên đầu tiên được bầu chọn. Nhiều Hồng y đã thừa nhận rằng kết quả này vừa bất ngờ vừa hợp lý: Bất ngờ vì Đức Hồng y Jorge Bergoglio không nằm trong số những ứng viên được giới truyền thông dự đoán nhiều nhất; nhưng hợp lý vì ngài hội tụ được sự khiêm tốn, lòng đạo đức, tầm nhìn cải cách – những điều mà Giáo hội lúc đó đang rất cần.

Các hồng y có thể tự ứng cử?

Trong Giáo hội Công giáo, không có khái niệm “tự ứng cử” như trong các cuộc bầu cử chính trị. Các hồng y không tự đề cử mình làm Giáo hoàng. Việc vận động công khai cho bản thân được coi là không phù hợp với tinh thần của mật nghị. Tuy nhiên, trước khi mật nghị chính thức bắt đầu, các hồng y tổ chức các cuộc họp tiền mật nghị để thảo luận về tình hình hiện tại của Giáo hội và những phẩm chất cần thiết ở vị giáo hoàng tiếp theo. Những cuộc họp này không chỉ giúp các hồng y hiểu rõ hơn về nhau mà còn là cơ hội để xác định những thách thức và cơ hội mà Giáo hội đang đối mặt. Qua đó, các hồng y có thể hình thành ý kiến về ai là người phù hợp nhất để lãnh đạo Giáo hội trong thời gian tới.