Truyền thông ‘té ghế’ trước kết quả bầu Đức Giáo hoàng Leo XIV

Sự đắc cử của Đức Giáo hoàng Leo XIV nhắc nhở rằng mật nghị không phải một sự kiện có thể dự đoán bằng công cụ thông thường. Lịch sử từ Đức Gioan Phao-lô II đến Đức tân Giáo hoàng Leo XIV đã chứng minh, mật nghị luôn là một bí ẩn vượt ngoài tầm tay của con người.

Mật nghị bầu giáo hoàng: Thành trì bí mật

Quá trình bầu Giáo hoàng tại Vatican được thiết kế để đảm bảo tính bí mật tuyệt đối. Theo Vatican News, 133 hồng y cử tri tham gia mật nghị năm 2025 tại Nhà nguyện Sistine đều phải tuyên thệ giữ bí mật suốt đời.  Mọi liên lạc với thế giới bên ngoài bị cắt đứt, từ tín hiệu điện thoại đến báo chí hay truyền hình. Tất cả các lá phiếu được đốt sau mỗi vòng bỏ phiếu, với khói đen báo hiệu chưa có kết quả và khói trắng thông báo tân giáo hoàng đã được chọn. Sự cô lập này không chỉ bảo vệ tính thiêng liêng của quá trình mà còn tạo ra một bức tường ngăn cách với các dự đoán bên ngoài.

Sự bí mật, tính thiêng liêng của quá trình bầu giáo hoàng không chỉ bảo vệ sự độc lập của Giáo hội mà còn là bài học về giới hạn của con người trong việc ĐI TÌM THÁNH ý Chúa

Chính sự bí ẩn này đã khiến truyền thông và dân cá độ rơi vào thế khó. Các nhà báo và nhà cái thường dựa vào thông tin công khai, như tiểu sử hồng y, khuynh hướng thần học, hay các phát ngôn trước đó, để đưa ra dự đoán. Tuy nhiên, như Reuters nhận định, các hồng y cử tri thường cân nhắc những yếu tố phức tạp hơn, từ phẩm chất cá nhân, khả năng lãnh đạo, đến bối cảnh toàn cầu của Giáo hội, khiến dự đoán trở thành một canh bạc đầy rủi ro.

Bất ngờ từ Chicago

Trước mật nghị năm 2025, truyền thông và các nhà cái tập trung vào những ứng viên sáng giá như Hồng y Luis Antonio Tagle từ Philippines, người được xem là có thể trở thành Giáo hoàng châu Á đầu tiên trong lịch sử hiện đại. Một số khác đặt cược vào các hồng y châu Âu như Péter Erdő của Hungary hay Christoph Schönborn của Áo, dựa trên truyền thống lâu đời.

Hồng y Robert Francis Prevost, đến từ Chicago, Mỹ, hầu như không được chú ý. Ngài chỉ được biết đến qua công việc truyền giáo ở Nam Mỹ và vai trò gần đây tại Thánh Bộ Giám mục của Vatican.

Sự đắc cử của Đức Hồng y Prevost với tông hiệu Leo XIV, khiến giới truyền thông sững sờ. BBC News mô tả không khí tại Quảng trường Thánh Peter khi khói trắng bay lên, với hàng ngàn tín hữu reo hò xen lẫn ngạc nhiên khi tên tân Giáo hoàng được công bố. Các nền tảng cá độ trực tuyến, vốn đặt tỷ lệ cược cao cho Đức Hồng y Tagle và các ứng viên khác, chịu thiệt hại nặng khi đa số người chơi thua cuộc. CNN gọi đây là “một trong những bất ngờ lớn nhất trong lịch sử mật nghị hiện đại”, khi ngài Prevost, một hồng y ít xuất hiện trước công chúng, lại được chọn cách lạ lùng.

Cú sốc này xuất phát từ sự phức tạp của mật nghị. The Washington Post cho biết các hồng y năm 2025 tìm kiếm một Giáo hoàng “gần gũi, có khả năng đoàn kết và định hướng”, trong bối cảnh Giáo hội đối mặt với thách thức toàn cầu. Đức Hồng y Prevost với kinh nghiệm truyền giáo ở Nam Mỹ và khả năng nói 5-6 ngôn ngữ, đáp ứng các tiêu chí này, dù không phải cái tên được truyền thông chú ý.

Truyền thông chưa bao giờ đúng

Lịch sử bầu giáo hoàng ghi nhận nhiều lần truyền thông và dân cá độ bị sập hầm. Dưới đây là các trường hợp tiêu biểu:

Đức Giáo hoàng Gioan Phao-lô II năm 1978
Năm 1978, sau cái chết của Đức Giáo hoàng Phao-lô VI, truyền thông và nhà cái tập trung vào các hồng y Ý, vốn chiếm ưu thế lịch sử. Tuy nhiên, Hồng y Karol Wojtyła, Tổng Giám mục Kraków, bất ngờ được chọn, trở thành vị giáo hoàng không phải người Ý đầu tiên sau 455 năm, với tông hiệu Gioan Phao-lô II.

Vatican News ghi nhận sự đắc cử của Đức Hồng y Wojtyła làm đảo lộn mọi dự đoán, khi ngài đến từ Đông Âu và đại diện cho khuynh hướng cải cách mạnh mẽ. Các nhà cái châu Âu, dựa vào báo chí Ý, chịu tổn thất lớn khi cược đổ vào các hồng y bản địa.

Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI năm 2005
Mật nghị năm 2005, sau cái chết của Đức Gioan Phao-lô II, chứng kiến sự chú ý vào các ứng viên như Hồng y Carlo Maria Martini của Ý hay Hồng y Jorge Mario Bergoglio của Argentina. Tuy nhiên, Hồng y Joseph Ratzinger, người Đức, được chọn sau bốn vòng bỏ phiếu, lấy tông hiệu Biển Đức XVI.

The Tablet ghi nhận sự bất ngờ của các nhà báo Vatican, vốn kỳ vọng một Giáo hoàng Nam Mỹ, khi Ratzinger là một nhân vật bảo thủ lại đắc cử. Dân cá độ, dựa vào phân tích truyền thông nên bị thua đậm.

Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô năm 2013
Năm 2013, khi Đức Biển Đức XVI từ chức, Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio xuất hiện trong danh sách nhưng không được đánh giá cao so với Đức Hồng y Angelo Scola của Ý hay Đức Hồng y Marc Ouellet của Canada.

Sự đắc cử của Đức Hồng y Bergoglio, với tông hiệu Phan-xi-cô, khiến truyền thông sửng sốt. The Independent mô tả đây là “cú sốc cho các nhà cái, khi Đức Hồng y Bergoglio, một người Nam Mỹ khiêm tốn, vượt qua các ứng viên châu Âu”.

Sự lựa chọn này phản ánh mong muốn của hồng y đoàn về một Giáo hoàng gần gũi với người nghèo, điều truyền thông không dự đoán được.