Những nghi thức trong Tuần Thánh, nhất là Tam Nhật Thánh, vừa rất dài, nhưng rất hay, rất sâu sắc. Những diễn biến mang tính Vượt Qua của Thầy Giê-su trong Tam Nhật Thánh, liên tục đổi thay, rất nhiều “kịch tính”, đưa dẫn người tín hữu hết xúc cảm này đến xúc cảm khác, hoà nhịp với từng sự cố của Thầy. Năm nay, Tuần Thánh rơi trúng tâm mùa dịch nên không khí những ngày thánh có nhiều thay đổi.
Chia tay những kịch trường ở “giáo xứ làng”
Nhiều “giáo xứ làng” Việt Nam lại còn thêm vào những “nghi thức ngoài lề”, tức không phải phụng vụ chính thức. Ngắm đứng, Ngắm dấu đinh, Ngắm sự thương khó suốt bốn mươi ngày chay.
Thứ Năm Tuần thánh, con chiên bằng xôi được rước vào. Mỗi ông tông đồ rửa chân còn một bánh dầy đem về. Riêng các địa phận Dòng, tức các địa phận đồng bằng Đông Bắc bộ, hầu như “giáo xứ làng” nào cũng tổ chức đóng đinh, táng xác, dâng hạt. Tiếng khóc bi ai vang khắp, khăn tang trắng xóa cả làng, trống kèn đám ma rền rĩ, người người trẩy hội vừa đau đớn vừa vui vẻ tưng bừng.
Có giáo xứ còn biến cả làng thành một kịch trường đại chúng vĩ đại. Quan Philato cưỡi ngựa cùng lính tráng rầm rộ hò hét lùng sục Giê-su khắp vườn tược ngóc ngách (trong Tin Mừng không thấy chuyện này!).
Những biến cố của Thầy cuối cùng phải là biến cố nội tâm cho mỗi người tín hữu.
Xác anh Giu-đa treo toòng teng trên cây. Vợ anh áo tang khăn tang ngồi rũ rượi ôm mặt khóc nức nở. Dân chúng tụ tập lại mắng nhiếc chửi rủa (!). Rồi Giê-su chịu đánh, đánh hơi bị thật. Rồi Giêsu cùng hai ông ăn trộm bị treo lên.
Mẹ Maria và cô Magdalena ôm cây Thánh Giá và khóc quá xá! Đoàn các bà các cô khóc “dâng hạt”. Hạ xác và rước xác trong tiếng kèn tiếng phèng la inh ỏi. Quan tài bằng kính để táng xác và hôn chân thì lũ lượt người quì lết hai gối đến hôn chùn chụt.
Trẻ em thì thôi rồi, hôn chân liên tục, vì được bốc bỏng đem về. Kiệu Đức Mẹ gặp kiệu Đức Giê-su thì bi thương lăm lắm. Còn lúc Phục sinh, ngay trong Thánh Lễ, pháo nổ chớp rền trống khua kèn thổi rầm rập!
Hình như các nghi thức ngoài lề này do các thừa sai Dòng Tên đặt ra. Sau đó, các thừa sai Đa Minh càng phổ biến rộng rãi khắp. Những nghi thức này thoả mãn và thay thế được những “lễ hội làng”, khi làng cúng tế thần linh, cách riêng vị Thành Hoàng, thì cả làng tưng bừng trẩy hội, và nghi thức quan trọng nhất, vẫn phải là “hèm”, tức lập lại cách thần bí vài hành trạng chính yếu của vị thần.
Nếu Thành Hoàng xưa là ông ăn trộm, tượng Thành Hoàng sẽ được đưa ra chỗ nẻ của tường, cả làng chỉ chờ có thế, gậy gộc xúm vào đánh ông tượng tơi bời khói lửa!
Mỗi gia đình trở thành thánh đường tại gia
Năm nay, chắc lần đầu tiên trong lịch sử, cả Giáo hội Việt Nam và Giáo hội hoàn vũ cử hành Tam Nhật Thánh hay Tam Nhật Vượt Qua trong im lặng. Nghi lễ chính thức đã không. “Nghi thức ngoài lề” càng không nốt! Nhiều tín hữu đau đớn tiếc xót. Mấy ngày qua, có cha xứ phải dâng lễ trốn, vì dâng lễ trong nhà thờ thì dân chúng rình biết ùa vào!
Ki-tô hữu Việt Nam hầu hết đều là Ki-tô hữu của “giáo xứ làng”, nên rất cần lễ hội, và rất quen với kiểu tôn giáo rềnh rang long trọng lễ hội. Cả lễ hội chính thức lẫn lễ hội “ngoài lề”. Nay, bỗng dưng, tất cả phải lặng lẽ im re, dù không ai cấm cách.
Những biến cố của Thầy cuối cùng phải là biến cố nội tâm cho mỗi người tín hữu. Những long trọng rềnh rang là tốt lắm và cần thiết nữa. Nhưng mỗi tín hữu có biết lặng lẽ nguyện cầu, lặng lẽ hiệp nhất với Thầy, lặng lẽ chìm sâu vào Mầu Nhiệm?!
Dịp này cũng có thể là cơ hội để mỗi gia đình có thể thử nghiệm về tình xum họp liên đới. Mỗi gia đình, thánh đường tại gia, có thể qui tụ lại với nhau để cùng tưởng niệm, cử hành?!
Chẳng thích những “thánh lễ video” đâu, vì đâu phải thánh lễ thật. Nhưng xài đỡ, hiệp thông đỡ. Sau đó, những lời cầu nguyện hay chia sẻ của các thành viên trong gia đình, có thể làm đời sống đức tin và tình liên đới thêm thâm sâu.
LM GIUSE ĐẶNG SAN, OP
Đức Giám mục Micae Hoàng Đức Oanh