KIM ĐIỀN
Khi Đức Giáo hoàng Lê-ô XIV mới đây tái kích hoạt tài khoản mạng xã hội @Pontifex và chính thức sử dụng Instagram để kết nối với thế giới, cả thế giới một lần nữa được chứng kiến sự chuyển mình của Tòa Thánh Vatican trong thời đại kỹ thuật số. Hình ảnh vị Giáo hoàng tay cầm iPad hay mỉm cười trước camera không còn xa lạ. Nó là biểu tượng cho một Giáo hội không ngừng hiện diện và đồng hành với thế giới hiện đại.
Radio: Tiếng nói đầu tiên của Vatican đến thế giới
Việc sử dụng công nghệ truyền thông hiện đại trong Giáo hội bắt đầu với radio, một phương tiện mang tính cách mạng vào đầu thế kỷ XX. Đức Giáo hoàng Pi-ô XI là người tiên phong khi thành lập Đài Phát thanh Vatican (Radio Vaticana) vào năm 1931, với sự hỗ trợ kỹ thuật của nhà phát minh radio Guglielmo Marconi (Vatican News, 90 years of Vatican Radio: A voice for the Gospel, 2021).
Đài phát thanh này được thiết kế để truyền tải thông điệp của Giáo hội đến các tín hữu trên toàn cầu, vượt qua những rào cản địa lý.
Đài Phát thanh Vatican không chỉ phát sóng các bài giảng và thông điệp của các vị giáo hoàng mà còn cung cấp tin tức, chương trình tôn giáo và văn hóa bằng nhiều ngôn ngữ. Đức Pi-ô XII, người kế nhiệm, đã sử dụng radio một cách hiệu quả trong Thế chiến thứ hai để kêu gọi hòa bình và an ủi các nạn nhân chiến tranh (Catholic Herald, Pius XII’s wartime radio broadcasts: A beacon of hope, 2019). Những bài phát thanh của ngài, chẳng hạn như thông điệp Giáng sinh hằng năm, đã trở thành biểu tượng của hy vọng trong thời kỳ đen tối.
Radio vẫn là một công cụ quan trọng cho đến ngày nay, với Vatican News tiếp tục phát sóng các chương trình podcast và radio trực tuyến. Sự phát triển của radio từ analog sang kỹ thuật số cho thấy Giáo hội luôn duy trì sự hiện diện trên các nền tảng truyền thông truyền thống, đồng thời thích nghi với các định dạng mới.
Mạng xã hội: Tiếng nói của các vị giáo hoàng trong kỷ nguyên số
Mạng xã hội đã mở ra một kỷ nguyên mới cho việc truyền thông của Giáo hội, cho phép các đức giáo hoàng giao tiếp trực tiếp với hàng triệu người trên toàn thế giới. Đức Giáo hoàng Bê-nê-đic-tô XVI là vị giáo hoàng đầu tiên nhận ra tiềm năng của mạng xã hội. Vào năm 2012, Vatican ra mắt tài khoản Twitter chính thức @Pontifex, được quản lý dưới triều đại của ngài (BBC News, Pope Benedict XVI launches Vatican Twitter account, 12-2012). Mặc dù Đức Bê-nê-đic-tô XVI không trực tiếp sử dụng Twitter, nhưng việc tạo ra tài khoản này đánh dấu một bước ngoặt trong cách Giáo hội tiếp cận với công chúng.
Đức Phan-xi-cô thường sử dụng iPad trong các buổi họp và thậm chí trao đổi qua email trong nội bộ Vatican. Ngài từng gây chú ý khi ký xác nhận phong thánh cho hai vị giáo hoàng bằng… một cú chạm tay trên màn hình cảm ứng.
Không chỉ dừng ở tính biểu tượng, sự hiện diện công nghệ của Đức Phan-xi-cô còn là nỗ lực cụ thể để đến gần hơn với giới trẻ, những người sinh ra và lớn lên cùng công nghệ.
Ngài cũng là người tích cực trên Instagram, nơi chia sẻ những hình ảnh gần gũi, từ khoảnh khắc cầu nguyện riêng đến cảnh trò chuyện cùng trẻ em hay người di cư. Những hình ảnh đó không chỉ truyền cảm hứng mà còn truyền tải thông điệp yêu thương, đơn sơ và sống động – những giá trị mà Giáo hội muốn chia sẻ với nhân loại hôm nay (Vatican News, 19/3/2016).
Đức Giáo hoàng Phan-xi-côđã nâng việc sử dụng mạng xã hội lên một tầm cao mới. Tài khoản @Pontifex trở thành một kênh giao tiếp trực tiếp, nơi ngài chia sẻ các thông điệp ngắn gọn về đức tin, lòng thương xót, và các vấn đề xã hội.
Với hàng chục triệu người theo dõi trên Twitter và Instagram, Đức Phan-xi-cô đã biến mạng xã hội thành một công cụ mạnh mẽ để truyền bá giáo huấn của Giáo hội (Reuters, Pope Francis’ social media presence: Reaching millions, 2023). Ngài nhấn mạnh rằng mạng xã hội nên được sử dụng với sự cẩn trọng để lan tỏa Tin Mừng, thay vì trở thành nơi lan truyền tiêu cực.
Ngoài Twitter và Instagram, Đức Phan-xi-cô cũng khuyến khích việc sử dụng các nền tảng khác như YouTube và ứng dụng di động. Ứng dụng Click to Pray ra mắt vào năm 2024, cho phép người dùng truy cập tin tức, radio, và video từ Vatican News (Vatican News, New Catholic Church app launched in 2024).
Đức Giáo hoàng Lê-ô XIV và mạng xã hội
Đức Giáo hoàng Lê-ô XIV đã thể hiện sự nhạy bén với mạng xã hội ngay từ khi ngài còn là giám mục và hồng y. Trong thời gian làm giám mục ở Peru và sau đó là hồng y, ngài đã sử dụng các nền tảng như Twitter và Instagram để chia sẻ thông điệp mục vụ, kết nối với cộng đồng địa phương và thúc đẩy sự hiệp nhất trong Giáo hội. Ngài từng nhấn mạnh rằng mạng xã hội là “một công cụ quan trọng để truyền tải thông điệp Tin Mừng và tiếp cận hàng ngàn người” (@SoisCroyant, X post, 13-5-2025).
Việc Đức Giáo hoàng Lê-ô XIV bước vào mạng xã hội bằng sự điềm tĩnh là một dấu hiệu cho thấy Giáo hội đang tiếp tục tiến bước trên con đường hội nhập số, không phải để chạy theo trào lưu mà để trở nên gần gũi và nói ngôn ngữ của thời đại hôm nay
Mới đây, Đức Lê-ô XIV tiếp tục sử dụng mạng xã hội một cách hiệu quả với tài khoản Instagram chính thức @Pontifex – Pope Leo XIV, được công bố là tài khoản duy nhất đại diện cho ngài.
Với sự phát triển không ngừng của các nền tảng như X hoặc các công nghệ truyền thông mới, Đức Lê-ô XIV được kỳ vọng sẽ tận dụng những công cụ này để truyền tải thông điệp một cách sáng tạo hơn, chẳng hạn như sử dụng video ngắn hoặc nội dung tương tác, tiếp tục truyền thống đổi mới của các vị tiền nhiệm.
Thiết bị công nghệ: Điện thoại, iPad và hơn thế nữa
Ngoài radio và mạng xã hội, các đức giáo hoàng cũng đã sử dụng các thiết bị công nghệ cá nhân để hỗ trợ công việc mục vụ. Đức Giáo hoàng Gioan Phao-lô II, mặc dù hoạt động trong thời kỳ công nghệ còn hạn chế, đã sử dụng điện thoại để liên lạc với các nhà lãnh đạo thế giới và các giám mục (Catholic News Service, John Paul II’s use of telephones in diplomacy, 2005). Những cuộc gọi này thường mang tính cá nhân và trực tiếp, giúp ngài xây dựng mối quan hệ với các cộng đồng Công giáo trên toàn cầu.
Đức Phan-xi-cô, một lần nữa, là người tiên phong trong việc sử dụng các thiết bị hiện đại. Ngài được biết đến với việc sử dụng điện thoại di động để gọi điện trực tiếp cho các tín hữu, từ những người viết thư cho ngài đến các nhà báo (The Guardian, Pope Francis surprise phone calls to the faithful, 2018).
Những cuộc gọi này, thường được thực hiện một cách bất ngờ, thể hiện phong cách gần gũi và khiêm tốn của ngài. Ngoài ra, Vatican đã phát triển các ứng dụng di động tương thích với iPhone và iPad từ năm 2012, cho phép người dùng theo dõi các sự kiện trực tiếp của giáo hoàng.
Mặc dù không có bằng chứng cụ thể về việc Đức Phan-xi-cô sử dụng iPad thường xuyên, nhưng các thiết bị như máy tính bảng đã trở thành công cụ phổ biến trong các hoạt động của Vatican, từ việc quản lý tài liệu đến trình chiếu trong các buổi họp (Crux, Vatican’s use of tablets in administrative tasks, 2023).
Hơn nữa, Đức Phan-xi-cô đã bày tỏ trong bài phát biểu năm 2024 về sự quan tâm của ngài đến các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), cảnh báo về những lợi ích và nguy cơ của nó (Vatican News, Pope Francis on artificial intelligence: Opportunities and risks). Điều này cho thấy rằng các đức giáo hoàng không chỉ sử dụng công nghệ mà còn suy tư sâu sắc về tác động của nó đối với xã hội.
Đức Giám mục Micae Hoàng Đức Oanh