HOÀNG MẠNH HÀ
Mỗi lần bầu cử giáo hoàng, hàng tỷ người trên thế giới hướng mắt về ống khói trên mái Nhà nguyện Sistine chờ đợi tín hiệu khói trắng báo hiệu “Chúng ta đã có Giáo hoàng”. Trong khi khói đen cho biết quá trình bầu cử vẫn chưa kết thúc. Để tránh nhầm lẫn, khi khói trắng xuất hiện, chuông tại Vương cung Thánh đường Thánh Phê-rô cũng được kéo lên để xác nhận việc bầu chọn thành công. Nhưng làm thế nào để những lá phiếu của các đức hồng y khi đốt cháy có thể tạo ra hai màu trắng – đen rõ rệt như vậy? Câu trả lời nằm ở sự kết hợp giữa truyền thống lâu đời và khoa học hiện đại.
Truyền thống lâu đời của tín hiệu khói
Tín hiệu khói là một phần không thể thiếu của trong việc bầu cử giáo hoàng, gắn liền với truyền thống bầu giáo hoàng từ thế kỷ XIII. Mặc dù Mật nghị Hồng y chính thức được thiết lập sau Công đồng Lateran IV năm 1215, nhưng không có bằng chứng rõ ràng rằng khói được sử dụng như một phương thức thông báo ở thời điểm đó.
Hình ảnh làn khói trắng không chỉ là một khoảnh khắc lịch sử mà còn là minh chứng Đức tin và khoa học có thể hòa quyện, tạo nên một biểu tượng trường tồn
Theo các tài liệu lịch sử, việc sử dụng khói để thông báo kết quả bầu cử được ghi nhận rõ ràng từ thế kỷ XVII, với một số nguồn cho rằng khói có thể đã xuất hiện sớm hơn, từ thế kỷ XV hoặc XVI. Đến cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX, khói đen báo hiệu chưa có giáo hoàng mới, còn khói trắng thông báo sự thành công của cuộc bầu cử.
Ban đầu, khói đen được tạo ra bằng cách đốt các lá phiếu cùng rơm ẩm. Khói trắng đốt các lá phiếu cùng rơm khô. Tuy nhiên, phương pháp này thường gây nhầm lẫn do màu sắc khói không rõ ràng.
Để khắc phục, theo BBC Future, từ năm 2005, Toà thánh Vatican đã áp dụng phương pháp hiện đại hơn, sử dụng hóa chất đặc biệt để tạo ra khói có màu sắc rõ nét. Điều này không chỉ giúp tín hiệu dễ nhận biết hơn mà còn đảm bảo sự chính xác trong việc truyền tải thông điệp đến hàng triệu người theo dõi trên toàn cầu.
Hóa chất tạo nên màu sắc
Khác với suy nghĩ phổ biến, màu sắc của khói không đến từ chính lá phiếu mà từ các hóa chất được thêm vào trong quá trình đốt. Theo ABC News (2013), Toà thánh Vatican sử dụng hai hỗn hợp hóa chất khác nhau để tạo ra khói trắng và khói đen. Công thức này, được chuẩn hóa từ năm 2005, có thể đã được tinh chỉnh qua các kỳ mật nghị, dù Toà thánh không công bố chi tiết:
– Khói đen: Được tạo ra bằng hỗn hợp kali perclorat, anthracen (một hợp chất có trong nhựa than) và lưu huỳnh. Hỗn hợp này tạo ra khói dày đặc, màu đen, dễ nhận biết từ xa.
– Khói trắng: Được tạo ra từ kali clorat, lactose (một loại đường) và nhựa thông. Phản ứng hóa học giữa các thành phần này tạo ra khói trắng rõ ràng, báo hiệu một vị giáo hoàng mới đã được chọn.
Các hóa chất này được đốt trong một lò đặc biệt, tách biệt với lò đốt lá phiếu, để đảm bảo kiểm soát màu sắc tốt hơn. Khói sau đó được dẫn qua ống khói trên mái Nhà nguyện Sistine, tạo nên hình ảnh quen thuộc mà cả thế giới chờ đợi.
Sự cải tiến này đã thay thế hoàn toàn phương pháp dùng rơm truyền thống, vốn không đáng tin cậy. Theo BBC Future, trước đây, khói từ rơm ẩm hoặc khô thường có màu xám, gây khó khăn cho việc phân biệt, đặc biệt trong những ngày thời tiết xấu.
Ý nghĩa văn hóa và tầm quan trọng
Làn khói từ Nhà nguyện Sistine không chỉ là một tín hiệu kỹ thuật mà còn mang ý nghĩa văn hóa và tôn giáo sâu sắc. Khói trắng báo hiệu rằng các hồng y đã đạt được sự đồng thuận, với ít nhất 2/3 số phiếu (ví dụ, 77/115 phiếu trong mật nghị năm 2013), theo America Magazine (2013). Số lượng hồng y tham gia mỗi mật nghị có thể thay đổi tùy thuộc vào thời điểm và số hồng y đủ điều kiện, dưới 80 tuổi. Ngược lại, khói đen cho thấy quá trình thảo luận và bỏ phiếu vẫn tiếp diễn, thường kéo dài qua nhiều vòng.
Hình ảnh khói trắng bay lên từ ống khói Sistine đã trở thành biểu tượng toàn cầu, thu hút sự chú ý của truyền thông và hàng triệu tín đồ Công giáo. Để đáp ứng nhu cầu quan sát từ xa, theo Business Insider, Toà thánh Vatican đã sử dụng hai lò đốt kể từ năm 2005: Một để đốt lá phiếu và một để đốt hóa chất tạo màu. Điều này đảm bảo rằng khói có thể được nhìn thấy rõ ràng từ Quảng trường Thánh Phê-rô và qua các phương tiện truyền thông.
Đức Giám mục Micae Hoàng Đức Oanh